Przygotowując się do wyprawy, należało zapoznać się z niezbędną apteczką, która może być pomocna podczas wyprawy.
Szukając informacji natrafiliśmy na świetnie zrobiony blog o medycynie wysokogórskiej Pani Doktor Marty Kurdziel, znajdujący się pod tym adresem.
Poniżej pozwolę sobie przytoczyć trochę informacji na temat apteczki pierwszej pomocy.
Zacznę od ważnej kwestii, która jest poruszana na samym początku, że wybór leków które będą przedstawione wymaga osobistej konsultacji z lekarzem, a ich stosowanie bez jego wiedzy i zgody, szczególnie przy współistniejących chorobach lub przyjmowaniu innych leków może być niebezpieczny. Należy pamiętać, że są to środki chemiczne, które oprócz dobroczynnego wpływu mają liczne działania niepożądane i mogą zagrażać życiu.
Przygotowując leki na wyprawę, należało wziąć pod uwagę nie tylko problemy zdrowotne, które najczęściej występują podczas podróży, ale także swój obecny stan zdrowia. W niezbędne leki należy wyposażyć się w Polsce i nie liczyć na to, że „gdzieś się kupi”.
Na kilka miesięcy przed wyjazdem zgłosiliśmy się do lekarza, celem skonsultowania wybranych przez nas leków. Warto też „przetestować” przed wyjazdem wybrane leki, których wcześniej nigdy się nie brało, aby uniknąć reakcji uczuleniowych na dane preparaty w terenie bez dostępu do pomocy medycznej.
Zgodnie z sugestią zawartą na stronie pani Marty, postanowiliśmy by nasza apteczka na nasz pierwszy wyjazd została „zbudowana” w sposób identyczny. Oczywiście wszystko zostało przedyskutowane z naszym lekarzem.
Aby zaoszczędzić miejsce i pogrupować odpowiednio leki w zależności od przypadłości, zostaną one wyjęte i włożone do odpowiednio podpisanych woreczków (łącznie ze sposobem dawkowania).
Woreczki mają etykiety:
1. BÓL
2. INFEKCJA
3. OCZY
4. SKÓRA
5. BRZUCH
6. CHOROBA WYSOKOŚCIOWA
W poniższych informacjach wymieniono jedynie najważniejsze działania niepożądane, ale nie wszystkie! Wybór należy za każdym razem konsultować z lekarzem!
1. Leki na BÓL, w zależności od jego rodzaju (ból głowy, kości i stawów/urazy, brzucha, zęba)
UWAGA! Ketonal ma podobny mechanizm działania do Ibuprofenu, działa jednak silniej. Może uszkadzać błonę śluzową żołądka i (rzadko) powodować krwawienia. Dlatego zaleca się przyjmować wraz z Ketonalem tzw. „osłonę” na żołądek – inhibitor pompy protonowej w błonie śluzowej żołądka – np. Pantoprazol w dawce 20 mg 1x/24h 20mg – 1 tbl.
b) DAWKOWANIE: Zwykle 1-2 tbl. 2-3x/24h; 1tbl.- 40 mg
7) KLINDAMYCYNA np. Clindamycin-MIP + PROBIOTYK np. Enterobiotic
Jak pisze pani Marta na swoim blogu, zwykle w podróży mamy do czynienia z lekkimi infekcjami wirusowymi górnych dróg oddechowych, nie wymagającymi antybiotykoterapii. Jednak będąc w terenach trudno dostępnych, takim jak góry, powinniśmy się przygotować także na nieco cięższe stany, gdzie czasem może być potrzebne użycie antybiotyku. W tym zakresie swoja apteczkę warto przygotować na następujące dolegliwości: kaszel, ból gardła, gorączka, czy zapalenie pęcherza.
1) KODEINA np. Thiocodin – tabletki zawierają kodeinę i sulfogwajakol
a) WSKAZANIA: Suchy, uporczywy kaszel, tzw. wysokościowe zapalenie oskrzeli
b) DAWKOWANIE: 10-20 mg 4-6 ×/24h, 1tbl. – 15 mg kodeiny, 300 mg sulfagwajakolu
UWAGA! Lek ten może powodować depresję ośrodka oddechowego tzn. nasilić obecne trudności w oddychaniu, zaburzenia snu, bóle i zawroty głowy, szczególnie trzeba uważać przy wspinaczce w terenach eksponowanych.
2) PASTYLKI DO SSANIA np. Cholinex
a) WSKAZANIA: stany zapalne błony śluzowej gardła i jamy ustnej, ból gardła towarzyszący stanom zapalnym,
b) DAWKOWANIE: 1 pastylka 4-6 ×/24h
UWAGA! Na rynku dostępnych jest wiele pastylek do ssania, wybór zależy od własnych upodobań.
3) PARACETAMOL lub IBUPROFEN
a) WSKAZANIA: W czasie gorączki przy przeziębieniU
UWAGA! Substancje czynne były już opisywane w dziale BÓL -spójrz wyżej
4) AMOKSYCYLINA np. Augmentin zawierający Amoksycylinę z kwasem klawulanowym
+ PROBIOTYK np. Enterobiotic
a) WSKAZANIA: W czasie podróży stosowany przeze mnie w cięższych zakażeniach układu oddechowego z wysoką gorączką lub infekcjach dróg moczowych
b) DAWKOWANIE: 625 mg 2x/24h
UWAGA! Należy uważać na reakcje alergiczne!
UWAGA! Każdy antybiotyk działając na bakterie wywołujące stan zapalny, wpływa także na mikroorganizmy w naszych jelitach tworzące tzw. florę jelitową, „zabijając” je. Aby uniknąć działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego w związku zaburzeniem prawidłowej flory jelitowej należy przyjmować probiotyk, np. Enterobiotic 1 tbl. 1x/24h
5) CIPROFLOKSACYNA np. Cipronex + PROBIOTYK np. Enterobiotic
- a) WSKAZANIA: W czasie podróży stosowany przeze mnie głównie w cięższych infekcjach dróg moczowych, można też stosować w zapaleniu ucha środkowego, zatok przynosowych
- b) DAWKOWANIE: 200 mg/d w 2 daw. podz.
UWAGA! Każdy antybiotyk działając na bakterie wywołujące stan zapalny, wpływa także na mikroorganizmy w naszych jelitach tworzące tzw. florę jelitową, „zabijając” je. Aby uniknąć działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego w związku zaburzeniem prawidłowej flory jelitowej należy przyjmować probiotyk, np. Enterobiotic 1 tbl. 1x/24h
3. Leki na OCZY
Nie wielu zdaje sobie sprawę, jak w wysokich górach narażone są nasze oczy. Słońce, śnieg, wiatr i suche powietrze mogą skutecznie utrudnić nam funkcjonowanie w trakcie zdobywania upragnionego szczytu. Oprócz okularów z wysokim filtrem (kat.4), szczelnie otaczających oczy wraz z osłonkami z boków – ochrona m.in. od wiatru i od dołu – ochrona m.in. przed słońcem odbijającym się od śniegu, autorka przytaczanego blogu sugeruje zabranie kropli na niżej wymienione choroby oczu, mogące zdarzyć się na wysokości. Ich wybór jest efektem dodatkowych konsultacji pani doktor z lekarką okulistą, której pasją obok medycyny jest wspinaczka skałkowa – Emilią Borcz.
1. Suche oko
2. Oparzenia spojówek
3. Zapalenie spojówek
(zawiera filtry UV)
Hylo-Gel
pod powiekami, ale także wspomaganie leczenia oparzeń spojówek przez promieniowanie UV – ślepoty śnieżnej (normalnie stosowany po zabiegach chirurgicznych na oczach)
UWAGA! W górach wysokich ze względu na trudności sanitarne przy noszeniu szkieł kontaktowych należy zachować ścisła higienę, lepszym rozwiązaniem są soczewki długoterminowe. Przy jakichkolwiek objawach zapalnych należy zaprzestać ich noszenia! Dopiero po przeleczeniu można ponownie spróbować, ale NOWĄ, nieużywaną parę soczewek.
4. Leki na SKÓRĘ
Skóra jest bardzo cenną naturalną barierą, która w czasie podróży narażona jest na szczególne niebezpieczeństwo. Wybierając się w góry wysokie pani Marta zwraca uwagę przede wszystkim na:
1. Zranienia
2. Oparzenia słoneczne
3. Odmrożenia
4. Uczulenia
1) ŚRODEK PRZYSPIESZAJĄCY GOJENIE RAN – DEKSPANTENOL w postaci maści, kremu lub sprayu,np. Bepanthen
a) WSKAZANIA: W czasie podróży stosowany przeze mnie głównie w oparzeniach, owrzodzeniach, zakażeniach, otarciach naskórka, powierzchownych ranach. Substancja wpływa na regenerację nabłonków przyspieszając proces gojenia ran
b) DAWKOWANIE: Miejscowo na skórę kilka razy na dobę.
2) ŻEL CHŁODZĄCO –ŁAGODZĄCY np. Euceta Kuhlgel
a) WSKAZANIA: Tego typu środki mają za zadanie złagodzenie podrażnienia skóry i dają przyjemne uczucie ulgi i chłodu przy poparzeniach słonecznych, ukąszeniach przez owady.
b) DAWKOWANIE: Miejscowo na skórę kilka razy na dobę.
3) SÓL SREBROWA SULFATIAZOLU – Argosulfan
a) WSKAZANIA: Środek ten zabieram w góry wysokie z myślą o leczeniu potencjalnych odmrożeń, sprawdza się także w leczeniu oparzeń i owrzodzeń.
b) DAWKOWANIE: Warstwę kremu grubości 2-3 mm nakłada się na zmienioną skórę zazwyczaj 1-2x/24 h. Najlepiej założyć opatrunek.
4) MAŚĆ Z ANTYBIOTYKIEM np. Tribiotic
a) WSKAZANIA: Powierzchowne zakażenia bakteryjne skóry, nadkażenia ropnych zmian alergicznych i niewielkich owrzodzeń o różnej etiologii. Drobne rany, zadrapania i oparzenia.
b) DAWKOWANIE: Miejscowo 1-3 ×/d, w razie konieczności zastosować jałowy opatrunek. Stosować do 7 dni
UWAGA! Nie stosować na błony śluzowe ani na duże powierzchnie uszkodzonej skóry.
5) ŚRODEK ODKAŻAJĄCY np. ETAKRYDYNA – RIVANOL
a) WSKAZANIA: Odkażanie skóry i błon śluzowych, zmian ropnych i grzybiczych skóry, zakażeń skóry, po ukąszeniach owadów, oparzeń.
b) DAWKOWANIE: W postaci żelu. 2-3x/24 h nakładać cienką warstwę żelu na zmienioną chorobowo skórę lub błonę śluzową. Może być stosowany pod opatrunkami.
UWAGA! Możliwe zabrudzenia odzieży
6) DIMETYNDEN – Fenistil
a) WSKAZANIA: Substancja ma działanie przeciwświądowe, ponadto zmniejsza obrzęk, łagodzi podrażnienia i ma miejscowe działanie znieczulające, dlatego doskonale sprawdza się przy ukąszeniach owadów, oparzeniach słonecznych, powierzchownych oparzeniach skóry I stopnia, pokrzywce
b) DAWKOWANIE: 2-4x/24 h smarować zmienioną skórę.
UWAGA! Miejsca leczone należy chronić przed działaniem promieni słonecznych.
7) LORATADYNA
a) WSKAZANIA: Preparat ten stosuje w podróży przede wszystkim w razie wystąpienia zmian na skórze o cechach pokrzywki na tle alergicznym.
b) DAWKOWANIE: 10 mg 1x/24 h, 10 mg – 1 tbl.
5. Leki na BRZUCH
W worku „brzuch” pani doktor proponuje umieszczenie leków na Biegunkę i Nudności/Wymioty.
Ból brzucha obejmuje worek zatytułowany „Ból”. W wyżej wymienionych stanach szczególne groźne jest odwodnienie i infekcje bakteryjne, które trzeba potraktować antybiotykiem, dlatego do worka wrzucam zwykle:
1) PREPARAT REHYDRATACYJNY np. Gastrolit
a) WSKAZANIA: Zapobieganie i leczenie odwodnienia niewielkiego stopnia w przebiegu biegunek. W czasie biegunki dochodzi do utraty wody i elektrolitów. Preparat ten ma za zadanie uzupełnić ich braki.
b) DAWKOWANIE: Zapobiegawczo – 1 saszetka na 200 ml wody po każdym płynnym stolcu; leczniczo dodatkowo- przez pierwsze 4 h 2-5 saszetek na 500-1000 ml (do zaspokojenia pragnienia)
2) PREPARAT ŁAGODZĄCY PODRAŻNIENIE BŁONY ŚLUZOWEJ JELIT np. Smecta
a) WSKAZANIA: Biegunki ostre i przewlekłe
b) DAWKOWANIE: 3-6 saszetek/24h
UWAGA! Preparat ma właściwości adsorpcyjne i może wpływać na szybkość i/lub stopień wchłaniania. Należy unikać jednoczesnego przyjmowania go z innymi lekami.
3) LEK HAMUJĄCY PERYSTALTYKĘ PRZEWODU POKARMOWEGO – LOPERAMID np. Stoperan
a) WSKAZANIA: biegunki ostre i przewlekłe
b) DAWKOWANIE: pierwsza dawka 2 kaps, potem 1 kaps. po każdym luźnym stolcu (max. 8 kaps./24h)
UWAGA! Leku nie wolno stosować w biegunce w przebiegu czerwonki lub bakteryjnego zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy.
UWAGA! Należy przerwać stosowanie w przypadku wystąpienia zaparcia lub wzdęcia.
UWAGA! Jeśli w ciągu 48 h po podaniu leku w ostrej biegunce nie obserwuje się klinicznej poprawy, należy zakończyć podawanie loperamidu.
4) PROBIOTYK – PREPARAT PRZYWRACAJĄCY PRAWIDŁOWĄ FLORĘ JELITOWĄ JEDNOCZEŚNIE HAMUJĄCY BIEGUNKĘ np. Enterobiotic
a) WSKAZANIA: Przywracanie prawidłowej flory bakteryjnej podczas antybiotykoterapii, wspomagająco w leczeniu biegunki.
b) DAWKOWANIE: 1-2x/24h;
5) NIFUROKSAZYD
a) WSKAZANIA: Stosuję zwykle przy łagodnych ostrych i przewlekłych biegunkach wywołanych zakażeniem bakteryjnym
b) DAWKOWANIE: 200 mg 4x/24h. Leczenie powinno trwać nie dłużej niż 7 dni.
6) ANTYBIOTYK – RIFAKSYMINA np. Xifaxan
a) WSKAZANIA: Biegunka podróżnych
b) DAWKOWANIE: 200 mg 3x/24h; max 400 mg 2-3 x/24h
UWAGA! Nie stosować u chorych z biegunką powikłaną obecnością krwi w stolcu lub gorączką. W przypadku utrzymywania się objawów biegunki zakaźnej dłużej niż 24-48 h lub pogorszenia przebiegu choroby lek należy odstawić.
7) LEK PRZECIWWYMIOTNY – DIMENHYRDYNAT np. Aviomarin:
a) WSKAZANIA: Zapobieganie i leczenie nudności i wymiotów
b) DAWKOWANIE: 50-100 mg 4-6x/24 h. Dawka maks. 400 mg/d.
6. Leki na CHOROBĘ WYSOKOŚCIOWĄ
1. OSTRA CHOROBA GÓRSKA – ACUTE MOUNTAIN SICKNESS (AMS)
2. WYSOKOGÓRSKI OBRZĘK PŁUC – HIGH ALTITUDE PULMONARY EDEMA (HAPE)
3. WYSOKOŚCIOWY OBRZĘK MÓZGU – HIGH ALTITUDE CEREBRAL EDEMA (HACE)
4. ZABURZENIA SNU
Z chorobą wysokogórską większość podróżujących w tereny górskie słyszała i miała zapewne do czynienia nie będąc tego świadomym. Poranne bóle głowy, osłabiony apetyt, trudności ze snem, czy „zatykanie” w piersiach przy wspinaczce. Na swoim blogu pani Marta zwraca szczególną uwagę na jej zapobieganie i dobrą aklimatyzację, jednak z różnych przyczyn czasem trzeba sięgnąć po farmaceutyki. Sztandarowymi lekami dostępnymi w Polsce na wyżej wymienione stany są:
1. ACETAZOLAMID – Diuramid
a) WSKAZANIA: profilaktyka i leczenie choroby wysokościowej (AMS, HAPE, HACE), zaburzenia snu na wysokości
b) DAWKOWANIE:
(a) Profilaktyka chorób na wysokości: 125 mg – 250 mg dwa razy w ciągu doby na 24-48 h przed rozpoczęciem wspinaczki i kontynuować do 48 h po osiągnięciu dużej wysokości.
(b) Leczenie chorób na wysokości: 125-250mg 2-3x/24h, max 1000mg/24h;
(c) Zaburzenia snu na wysokości: 125-250 mg na noc
UWAGA! Na acetazolamid można być uczulonym! Przy znanym uczuleniu na sulfonamidy nie należy stosować leku!
2. DEKSAMETAZON np. Pabi-Dexamethazon (tabletki), Dexaven (ampułki)
a) WSKAZANIA: W góry wysokie można zabrać ten lek, podkreśla pani doktor, na ewentualność ciężkich postaci chorób na wysokości AMS, HACE. Lek może być stosowany w profilaktyce choroby wysokościowej, gdy występuję nadwrażliwość na acetazolamid
b) DAWKOWANIE:
(a) Profilaktycznie: 2 mg co 6 godzin lub 4 mg co 12 godzin
(b) Leczniczo: Początkowo 8 – 10 mg (domięśniowo, dożylnie lub doustnie) potem 4 mg co 6 godz., max. 16 mg/24h
UWAGA! Lek może uszkadzać błone śluzową żołądka dlatego należy stosować razem tzw. „osłonę” na żołądek – inhibitor pompy protonowej w błonie śluzowej żołądka – np. Pantoprazol w dawce 20 mg 1x/24h; 20mg – 1 tbl.
UWAGA! W przypadku chorób na wysokości leku nie wolno przyjmować długotrwale. W przypadku obrzęku mózgu maks. 5-7 dni. Powyżej 2 tygodni dochodzi do ciężkich działań niepożądanych i ryzyka supresji nadnerczy!
3. ZOLPIDEM np. Stilnox
a) WSKAZANIA: Lek nasenny, praktycznie niestosowany przez autorkę bloga,
b) DAWKOWANIE: 1 tbl/na noc
UWAGA! Lek może prowadzić do pogłębienia się depresji oddechowej! Przy długotrwałym stosowaniu >4 tyg. 0 uzależnia!
UWAGA! W górach wysokich zaburzenia snu są najczęściej objawem niedostatecznej aklimatyzacji, dlatego zaleca się unikanie Zolpidemu na rzecz Diuramidu, który przyspiesza proces adaptacji do wysokości i poprawia jakość snu.
APTECZKA PODRĘCZNA
Pani słusznie stwierdza, że apteczka podręczna ma służyć do ataku szczytowego lub jednodniowego, aklimatyzacyjnego podejścia na wyższą wysokość. Są to sytuację, gdy waga plecaka ma kluczowe znaczenie. Dlatego w apteczce podręcznej są minimalne, wyselekcjonowane dawki leków i środków opatrunkowych, niezbędne w nagłych wypadkach. W innych sytuacjach (np. przy zakładaniu obozów) zawsze znajduje się w łatwo dostępnym miejscu, podczas, gdy podczas pakowania plecaka apteczka obozowa zwykle jest głębiej.
NIE MOŻE BYĆ TO ALTERNATYWA DLA APTECZKI WYPRAWOWEJ – JEST JEDYNIE JEJ NIEZBĘDNYM UZUPEŁNIENIEM.
Musi być mała, lekka i oznakowana, gdyby ktoś inny szukał jej w naszym plecaku i mógł ją łatwo znaleźć. Poniżej pani doktor przedstawia podstawowy skład apteczki podręcznej wypracowany przez lata wysokogórskich wycieczek. Czasem w zależności od obszaru w jakim się poruszamy mogą być dołączane dodatkowe leki. Oczywiście obok tego, że mamy ją w swoim plecaku dobrze jest umieć posługiwać się poszczególnymi elementami apteczki, w innym przypadku ich noszenie jest bezcelowe…
Apteczka podręczna nie zastępuje nigdy apteczki obozowej jest jedynie pierwszym ogniem w postępowaniu w razie potrzeby. Każdy powinien dopasować apteczkę do własnych potrzeb. Przedstawienie poniższego składu apteczki ma charakter informacyjny. Każdy skład apteczki powinien być konsultowany z lekarzem osobiście, bowiem każdy lek może zagrażać życiu lub zdrowiu, gdy zostanie niewłaściwie użyty.
DIURAMID (1)
PABI-DEXAMETHAZON (2)
DEXAVEN (3)
PARACETAMOL (4)
TRAMAL (5)
STRZYKAWKA 5 ml (6).
IGŁA (7)
BANDAŻ ZWYKŁY (8)
BANDAŻ ELASTYCZNY (9)
GAZIKI/ KOMPRESY JAŁOWE (10)
OPATRUNEK NA GŁOWĘ (11)
CHUSTA TRÓJKĄTNA (12)
LEKO (13)
PLASTER ZWYKŁY (14)
PLASTRY Z OPATRUNKIEM (15)
FOLIA NRC (16)
NOŻYCZKI, PĘSETA, AGRAFKI (17)
SILVER TAPE (18)
WSZYSTKIE ZAWARTE INFORMACJE POCHODZĄ Z BLOGA PROWADZONEGO PRZEZ PANIĄ DOKTOR MARTĘ KURDZIEL